Bescherming door het Auteursrecht
Naar onze mening biedt het auteursrecht meer dan voldoende bescherming voor het gros van de bedrijven en heeft het een aantal grote voordelen.
- Het is goedkoop, want het kost niets om aan te vragen.
- Het is snel: op het moment dat een werk gepubliceerd wordt, is het beschermd tegen 'copycatten', terwijl een octrooiaanvraag meerdere jaren in beslag kan nemen -- veel te lang in verhouding tot de productlevenscyclus van software.
- Het is niet te breed. Maar ook weer niet zo smal als vaak gedacht wordt.
Verkade e.a. concluderen [VK99]:
"Alle 'beschermenswaardige' computerprogramma's zijn tevens auteursrechtelijk beschermd. Het auteursrecht geeft tegen piraterij en richting afnemers evenveel soelaas als een octrooi. Tegenover bona fide concurrenten, die concurrerende varianten vanuit eenzelfde idee maar in andere (eigen) vorm willen aanbieden, is de bescherming - vanzelfsprekend - veel geringer, maar toch ook niet te verwaarlozen. Dit laatste te meer nu de grenzen niet heel duidelijk zijn te trekken, en nu een op auteursrecht gebaseerde 'claim' voor de gedaagde al zeer bedreigend en daarmee voor de eiser zeer effectief kan zijn."
Vaak wordt de kritiek geuit dat het auteursrecht veel te krap is. Dat weinig meer dan alleen een exacte kopie van een creatie zou kunnen worden tegen gehouden. Dat het auteursrecht veel breder toegepast kan worden dan vaak verondersteld wordt, blijkt uit de zaak rond het Female Treasure parfum [NG04]:
"De fabrikant van namaakgeurtjes Kecofa mag niet langer het parfum Female Treasure op de markt brengen. Het gerechtshof in Den Bosch heeft onlangs besloten dat de geur te veel lijkt op die van Trésor, het bekende parfum van Lancme. Kecofa gebruikt voor zijn parfum 24 van de 26 ingredienten van Trésor."
Overigens is er wel kritiek op deze uitspraak[HH02], maar waar het om gaat is dat de de grenzen van het auteursrecht allerminst duidelijk zijn.
Waar ook over te discusseren valt is de vraag of auteursrecht en software patenten elkaar eigenlijk niet uitsluiten. Volgens Beauprez [BP04] en Maebe [JM0405] is dat wel het geval:
"Artikel 10 van het TRIPs verdrag stelt:
- "Computer programs, whether in source or object code, shall be protected as literary works under the Berne Convention (1971)."
In tegenstelling tot wat een eerste lezing laat vermoeden, namelijk dat dit gewoon vereist dat auteursrechtelijke bescherming mogelijk moet zijn voor computerprogramma's, gaat dit veel verder. De WHO stelt immers op haar website over artikel 10.1 dat:
- The obligation to protect computer programs as literary works means e.g. that only those limitations that are applicable to literary works may be applied to computer programs.
Aangezien octrooibescherming niet beschikbaar is voor literaire werken, mag deze volgens TRIPs evenmin beschikbaar zijn voor computerprogramma's."
Ook bevat het WIPO Copyrightverdrag volgens Maebe clausules die van toepassing zijn:
"Softwarepatenten verhinderen een software-auteur om verschillende van zijn auteursrechten uit te oefenen (zoals de "normale exploitatie van het werk", aangezien een softwarepatent hem kan verhinderen zijn werk te verkopen) en zijn op die manier in tegenspraak met dit verdrag. Artikel 1 van het TRIPs verdrag bevat een gelijkaardige verwoording."
Vrijheid van meningsuiting
Hoewel bovenstaande gedachtengang juridisch omstreden is, is er wel degelijk iets voor te zeggen. Code is niet voor niets beschermd door het auteursrecht. Het is meer dan een product, het is ook een communicatie middel. Het is met recht "taal" en daarom komt ook de vrijheid van meningsuiting in beeld. Wat dat betreft is het interessant om de "Gallery of CSS Descramblers" van Dave Touretzky eens te bekijken[TOUR00].
Touretzky laat zien dat code en taal heel dicht bij elkaar liggen en naadloos in elkaar overvloeien. Hij doet dit aan de hand van het "DeCSS" algoritme, een algoritme waarmee versleutelde DvD's kunnen worden gedecodeerd. Op zijn site heeft hij enkele tientallen verschillende vormen van hetzelfde algoritme bij elkaar gezocht. Er is zelfs iemand bij die de code "zingt" onder begeleiding van gitaar[JW00]. Het zou te gek zijn als dezelfde boodschap in de ene taal (muziek) wel beschermd is door de vrijheid van meningsuiting, terwijl de andere (source code) niet verspreid zou mogen worden vanwege bijvoorbeeld een patent of in dit geval de omstreden DMCA wet.
Voor programmeurs is code ook meer dan de instructie die een computer vertelt wat hij moet doen. Code is ook een communicatiemiddel tussen programmeurs onderling en zelfs voor de programmeur zelf -- hij moet immers in de toekomst verder kunnen werken met de code die hij heeft geschreven.
Computer code moet aan allerlei eisen voldoen, wil het bruikbaar zijn. Waar het om gaat is dat code zodanig geschreven wordt dat de code in de toekomst onderhouden kan worden en dat het in de toekomst opnieuw gebruikt kan worden. Dat betekent dat de code zodanig geschreven moet worden dat deze voor een programmeur goed leesbaar is. Dit betekent dat een goede programmeur veel tijd en aandacht besteedt aan de vormgeving van de code, zoals bijvoorbeeld het toevoegen van commentaar.
Het is dus alleszins redelijk computer code te beschouwen als "taal" en het aldus op te vatten als vallend onder de vrijheid van meningsuiting. Aangezien patenten de verspreiding van code kunnen tegengaan zijn ze niet te verenigen met de rechten die de vrijheid van meningsuiting met zich mee brengt -- en die zou toch ook voor programmeurs moeten opgaan.
Referenties
[VK99] "Ruimere octrooiering van computerprogramma's: technicality of revolutie?", een Rapportage in het kader van het programma Informatietechnologie en recht (ITeR) uitgebracht aan het Ministerie van Economische Zaken door prof. mr D.W.F. Verkade mr DJ.G. Visser mr L.D. Bruining uit december 1999. http://www.vrijschrift.nl/nl/softwarepatenten/publ_overheid/ovc.pdf
[NG04] http://www.novagraaf.nl/Ezine/Nieuws-Artikel.asp?Id=333
[HH02] http://www.ivir.nl/publicaties/hugenholtz/noot-Lancome-Kecofa.html
[BP04] http://codeliberty.org/summary.html
[JM0405] http://www.elis.ugent.be/~jmaebe/swpat/councilanalysis/paper-nl.pdf
[TOUR00] Touretzky, D. S. (2000) Gallery of CSS Descramblers. http://www-2.cs.cmu.edu/~dst/DeCSS/Gallery/
[JW00] Joe Wecker http://www-2.cs.cmu.edu/~dst/DeCSS/Gallery/css_descramble_joe_wecker.mp3 , waar vervolgens weer een transcript van is gemaakt door Keith Dawson: http://www-2.cs.cmu.edu/~dst/DeCSS/Gallery/css_descramble_keith_dawson.txt