Ongewenste Patenten
Tijdens het overleg dat staatssecretaris Van Gennip op 23 november 2004 met het softwareveld hield kwamen brede, vage en of triviale patenten ter sprake. De staatssecretaris vroeg hierop om een onderzoek om vast te stellen of ongewenste softwarepatenten door het Europees Octrooibureau (EOB) verstrekt zijn, en of zij onder de Raadstekst ook verleend kunnen worden.
Ongewenst: vaag, breed en/of triviaal
Conclusie
Er worden door het EOB ongewenste softwarepatenten verleend. Het Raadsvoorstel biedt geen garanties tegen deze excessen. Het Raadsvoorstel zal schadelijk zijn voor het MKB, de interoperabiliteit en de Europese maakindustrie kwetsbaar maken voor patenttrollen.
Het onderzoek
Een lijst met 10 ongewenste patenten werd door Vrijschrift/FFII samengesteld, en op 26 november 2004 door VOSN naar EZ opgestuurd [10ongewenst]. De heer De Wit, op 23 november vertegenwoordiger van Microsoft, schreef hierop, na consultatie van octrooigemachtigde dr. ir. Hans Hutter van het Nederlandsch Octrooibureau te Den Haag, een uitgebreide reactie [Wit].
Punten van overeenstemming
- Alle octrooien op de lijst zijn inderdaad verleend.
- Een zestal patenten zouden beter niet verleend kunnen zijn.
Geschilpunten
Het EOB vindt alle 10 patenten gewenst, ze werden allen verleend.
De heer De Wit vindt 4 van de 10 gewenst, 6 niet (4 business methods, 2 niet technisch).
(Een van de volgens De Wit ongewenste patenten, is het winkelwagentje. Hiervan zei de staatssecretaris op 3 juni 2004 nog: de techniek achter het winkelwagentje moet zeker patenteerbaar zijn [winkelwagentje].)
VOSN vindt alle 10 ongewenst.
Vrijschrift/FFII vindt alle 10 ongewenst.
Belangrijkste geschilpunt zijn: de nrs 1, 2, 7 en 8 van de lijst: tabbladen, tijdelijk tonen informatie, versturen video/audio, versturen video/audio met buffer.
Geschilpunten inhoudelijk
Een viertal patenten werden verschillend beoordeeld, volgens Vrijschrift/FFII zijn zij ongewenst, volgens de heer De Wit niet. Volgens de heer De Wit zijn tabbladen duidelijk technisch. Dit wekt geen verbazing. Technisch is in de Raadtekst niet gedefinieerd [technisch]. Tabbladen kennen we allemaal uit het dagelijkse leven. Het is geen uitvinding, ook niet om ze op een computer toe te passen. Software zit vol met ideeen van deze kwaliteit. Willen we software vol met patenten? We zien hier dat iets "technisch" kan zijn en tegelijk ongewenst (als patent). Moet iets simpels als tabbladen nou echt een alleenrecht van 20 jaar opleveren??
We merken op dat de 4 patenten waar geen overeenstemming over is, duidelijk pure software betreffen.
Een tweetal verleende patenten vindt de heer De Wit niet technisch. Zij zouden naar zijn mening onder de Raadstekst vermoedelijk niet meer verleend worden. Deze stelling is hoogst twijfelachtig. De Raadstekst defineert “technisch” immers niet. Een andere formulering van het octrooi, die een “technische bijdrage” beter doet uitkomen, kan al voldoende zijn. In de aangeleverde lijst met ongewenste patenten stond al de technische bijdrage vermeld.
De 4 business method patenten zouden volgens de heer De Wit nu niet meer verleend worden. Ook deze stelling is hoogst twijfelachtig. Business methods zijn inderdaad niet patenteerbaar, maar slechts “as such”. Indien zij een technische bijdrage leveren, zijn zij wel patenteerbaar. Zoals gezegd, is “technisch” niet gedefinieerd in de Raadstekst, Een andere formulering van het octrooi, die een “technische bijdrage” beter doet uitkomen, kan al voldoende zijn. De constatering dat sinds een paar jaar echte business method patents niet tot nauwelijks meer verleend worden, is niet relevant. De mogelijkheden er “business methods not as such” van te maken liggen voor het opscheppen. Zie hiervoor "How the Council text from 18 May 2004 allows pure software patents" [Maebe].
Opmerkingen achteraf in het memo, nr 4
"4. Het valt op dat bijna alle octrooien van de lijst "ongewenste patenten" waarvan wij menen dat ze onder de huidige jurisprudentie niet meer verleend zouden worden, zijn verleend in de periode tot en met 2001. Er is er maar 1 van de periode daarna (nr. 10). Dit komt overeen met de praktijkervaring, o.m. van dr.ir. Hans Hutter voornoemd, dat het Europees Octrooibureau sinds een paar jaar steeds strenger wordt in het handhaven van de eigen regels en echte business method patents niet tot nauwelijks meer verleend. Men bedenke dat het enige tijd duurt voordat jurisprudentie van de Kamer van Beroep van het EOB b.v. in de zaak Pension Benefits doorklinkt bij de verlenende ambtenaren van het EOB. De Pension Benefits uitspraak 1 dateert van september 2000 dus het verbaast niet te zien dat vanaf ongeveer eind 2001 het EOB veel kritischer is geworden en dus veel meer afwijst, vandaar dat de lijst van "ongewenste octrooien" voornamelijk octrooien vermeld die voor 2001 verleend zijn (met uitzondering van twee octrooien: nr. 7 en nr. 10)"
We merkten reeds op dat business methods inderdaad niet patenteerbaar zijn, maar slechts “as such”. Indien zij een technische bijdrage leveren, zijn zij wel patenteerbaar. En “technisch” is niet gedefinieerd in de Raadstekst,
Het octrooirecht heeft een neiging uit de hand te lopen. In de negentiende eeuw werd het in Nederland afgeschaft omdat dit gebeurd was. Dutfield en Suthersanen beschrijven het verlagen van de inventiviteitsdrempel in de loop der tijd [Dutfield]. Door het EOB werd “software as such” in de loop der tijd betekenisloos gemaakt.
Het trivialiteitsprobleem is niet op te lossen met deze richtlijn, wel is er een goede definitie van technisch te maken. Dit is noodzakelijk. Het bovenstaande citaat van de heer De Wit is te lezen als een pleidooi de zaak aan de rechter over te laten. Ronduit verbijsterend. We maken wetgeving waarin we zo weinig mogelijk regelen, om de rechter niet voor de voeten te lopen. Alle macht aan het Europees Octrooi Bureau! Nee, liever niet. Het was toch ook duidelijk de bedoeling het EOB aan banden te leggen. Het octrooirecht heeft een neiging uit de hand te lopen. Harde wetgeving is nodig, een harde definitie van technisch.
Opmerkingen achteraf in het memo, nr 5
“5. Wij kunnen niet inzien waarom de octrooien uit de lijst "ongewenste patenten", waarvan wij menen dat ze onder de huidige jurisprudentie van het Europees Octrooibureau en onder de Richtlijn van de Europese Commissie nog steeds verleenbaar zouden zijn, anders behandeld zouden moeten worden dan bijvoorbeeld een octrooiaanvrage op een plastic paper clip. Wij hebben een voorbeeld van een verleend Europees octrooi (EP-B1-274085) op een dergelijke paperclip bijgevoegd. Die octrooien hebben tijd, geld energie en inventieve arbeid gekost van wetenschappers en technici (namelijk IT-ingenieurs), net als de plastic paper clip tijd, geld, energie en inventieve arbeid heeft gekost van de uitvinder daarvan.”
B ligt dicht bij A, dus als A patenteerbaar is, moet B dat ook zijn. C ligt overigens dicht bij B, en D bij C. Ga even door en alles van A tot Z is patenteerbaar.
De zin van het octrooirecht is het stimuleren van innovatie, niet het vergelijken van patenten. Van een octrooi op een plastic paperclip heeft niemand last, op de andere producenten van plastic paperclips na. Zoals het empirische onderzoek van Bessen en Hunt [BH] aantoonde, is dat bij velden waar de ontwikkeling cumulatief verloopt anders. Daar hinderen patenten de innovatie.
Software is ideeënrijk. Een richtlijn zonder duidelijke definitie van “technisch” zal software patentenrijk maken. Tientallen, zo niet honderden patenten per product zijn geen uitzondering. Grote bedrijven bouwen grote octrooiportefeuilles op, sluiten onderling kruislicentieovereenkomsten af. De rest heeft tientallen of honderden licentieovereenkomsten nodig, voor de redelijke prijs van enkele procenten van de omzet per licentie: dit is onmogelijk. Zij worden buitengesloten. Laten we hierbij niet vergeten dat 80% van de nieuwe banen door het MKB geschapen wordt.
Een richtlijn zonder duidelijke definitie van “technisch” zal alle ruimte bieden aan patent-trollen. Dat zijn bedrijven die volstrekt niet innoveren, geen research doen, geen producten maken, alleen maar patenten verzamelen en aanmaningen rondsturen. Ze zijn er achter gekomen dat het gemakkelijker is patenten te kopieren dan producten. En je kan er meer mee verdienen. Je kan vragen wat je wilt, want patenten zijn alleenrechten.
Een voorbeeld. Apple maakt een hoogst succesvolle mp3speler, de iPod. Muziek ervoor verkoopt Apple via iTunes. Apple ontwikkelde zelf een Digital Rights Management methode. Toch eist nu een bedrijf uit Hong Kong 12% van de omzet van iPod en iTunes. Apple zou een DRM patent hebben geschonden. Het betreffende Amerikaanse patent heeft een Europees equivalent. Een vreselijke situatie: je maakt zelf iets, en toch moet je een ander idioot hoge bedragen betalen.
Softwarepatenten mogen bedoeld zijn de Europese maakindustrie te beschermen, zij maken haar juist kwetsbaar . Met softwarepatenten haalt de Europese maakindustrie het Paard van Troje binnen.
Opmerkingen achteraf in het memo, nr 7
“7. Wij zouden dan ook menen dat het MKB (SME) juist v��r de aanname van een (goede, lees:) laatste Commissie-tekst van de richtlijn zou moeten zijn. De mooiste illustratie van deze stelling is het hierboven genoemde (in Amsterdam gevestigde) bedrijf Tom Tom B.V. Gestart in begin jaren negentig als een klein 
softwarebedrijf, veroverde het de GPS markt nadat het software ontwikkelde waarbij het mogelijk werd GPS software toe te passen in handheld electronic agenda's – ofwel PDA's. Deze oplossing werd i.v.m. zijn gebruiksvriendelijkheid en zijn competitieve prijs (veel goedkoper dan dan de GPS die standaard in auto's wrodt geleverd) razend populair. Het bedrijf is enorm gegroeid en is thans actief octrooi aanvrager, simpelweg omdat anders elke grote � Amerikaanse of Japanse � onderneming dit produkt kan kopi�ren en op de markt brengen zonder de last van hoge ontwikkelingskosten en R&D. Zou er g��n bescherming in Europa voor handen zijn dan zullen bedrijven als Tom Tom B.V � zonder twijfel een buitengewoon fraai voorbeeld van succesvol Nederlands ondernemerschap � zich wel twee maal bedenken hun innovatieve onderneming in Europa te starten resp. te handhaven.”
Er zijn ook bedrijven die juist niet in de VS willen verkopen vanwege de problemen die dat met zich met zal brengen. Het Engelse bedrijf Tertio Telecoms Ltd verkoopt software over de hele wereld, maar niet in de VS: “Here be dragons. Thats how our company views the US. A nation which we darent touch. Where we’ve seen our competitors burn themselves in mitigating legal cases. We’ve penetrated Communist China on the other side of the planet, but we daren’t visit our next door neighbours a mere pop over the ocean."
De situatie in Europa is amper beter te noemen. Laten we eens naar EP0660290 kijken:
"Apparatus and method for navigating vehicle to destination using display unit". Priority date ergens in 1994. Misschien was Tom Tom wel eerder met zijn "uitvinding", maar om dat nu opnieuw te patenteren lijkt me toch moeilijk te zijn (Tom Tom's patent is immers nog niet toegekend!). De claim van Tom Tom is ook afschuwelijk breed:
"A navigation device programmed with a map database and navigation software that enables a route to. be planned between two user-defined places, wherein the device is further programmed to be able to display a menu option that, if selected, causes the automatic export of street, city format or postcode format address data used by an application resident on the device to the navigation software resident on the device for processing."
En verder is Tom Tom ook echt niet de enige met een dergelijke octrooiaanvraag in de pijplijn (octrooi van Tom Tom is nog niet goedgekeurd, zit nog maar in A1 status). Hier zijn een paar voorbeeldjes:
Rechtstreeks op navigatie:
* EP883054 (aanvraag, nog niet toegekend): inzoomen op een navigatiekaart * EP1081461 (aanvraag, nog niet toegekend): een (auto-)navigatiesysteem * EP1271101 (nog niet toegekend en onnoemelijk breed en vaag, zal nooit toegekend worden in huidige vorm): een navigatiesysteem
Gerelateerde onderwerpen:
* EP1291619 (nog niet toegekend): een digitale kaart met een bijbehorende lijst, en op de kaart kunnen de plaatsen die je selecteert uit de lijst aangeduid worden * http://gauss.ffii.org/PatentView/EP1321741 (nog niet toegekend): betalen voor gebruik navigatie in auto * http://gauss.ffii.org/PatentView/EP905481 (nog niet toegekend): navigatie aanpassen om tolhuisjes te vermijden * http://gauss.ffii.org/PatentView/EP1003018 (beslissing van EOB om toe te kennen): bijhouden waar men de laatste tijd langsgeweest is, zodat het systeem kan suggereren waar je misschien nog naartoe zou willen kunnen gaan.
En dat is door gewoon eventjes op een paar links te klikken als resultaat van: http://www.google.com/search?q=site:gauss.ffii.org+car+navigation
Tom Tom gaat nog heftig schrikken...
Bedrijven als IRIS [IRIS] en Cisco [Cisco] zouden softwarepatenten liever kwijt zijn om dergelijke problemen te voorkomen. Concurrerend zijn, dicht op de markt zitten is veiliger.
referenties
[10ongewenst] lijst ongewenste patenten url
[Wit] Memo De Wit
[technisch] meer over definitie technisch
[IRIS] http://www.ffii.org/~jmaebe/sme/IRIS-ipsummit.pdf
[Cisco]http://www.elis.ugent.be/~jmaebe/swpat/nlstudies/studies.pdf
[BH] http://www.elis.ugent.be/~jmaebe/swpat/nlstudies/studies.pdf
[Maebe] http://www.ffii.org/~jmaebe/swpat/cons.html
[Dutfield]
[winkelwagentje] http://www.netkwesties.nl/editie98/artikel1.php